Kim jest nasciturus ?

Na podstawie wiedzy jaką przetrwała z czasów starożytnych i obowiązującego wówczas prawa rzymskiego w średniowieczu sformułowano zasadę nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur (oznacza to: mającego się urodzić uważa się już za urodzonego ilekroć idzie o jego korzyść). Idea wyporządza się z tej paremii obowiązuje także w naszych czasach.

Nasciturus – to termin pochodzący z łaciny – oznacza dziecko poczęte, lecz nienarodzone. Takiemu dziecku przysługuje tzw. warunkowa zdolność prawna w zakresie czynności, w wyniku których dziecko uzyska jakąś korzyść. Oznacza to, że jeżeli dziecko urodzi się żywe będzie mogło czerpać korzyści z dokonanych na jego rzecz działań.

Dziecko poczęte, lecz nienarodzone może zostać spadkobiercą jednak pod warunkiem, że urodzi się żywe. Oznacza to, że po urodzeniu dziecka jego rodzin lub opiekun będzie miał prawo przyjęcia w imieniu dziecka spadku po zmarłym np. członku rodziny, po którym dziecko ma prawo dziedziczyć.

Jeżeli dziecko poczęte zostanie ustanowione spadkobiercą w testamencie, jego prawo do dziedziczenia będzie również uzależnione od żywego urodzenia tego dziecka.

Zwracamy w tym miejscu uwagę, że dziedziczeniem objęte są zarówno aktywa jak i pasywa spadkowe, więc zasady te obowiązują także w zakresie dziedziczenia długów spadkodawcy i konieczności złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Dziecko poczęte, lecz nienarodzone może zostać obdarowanym na podstawie umowy darowizny. Podobnie, jak w przypadku dziedziczenia, również w przypadku darowizny warunkiem, pod którym dziecko ją otrzyma jest żywe urodzenie tego dziecka.

Istnieje również możliwość uznania ojcostwa dziecka poczętego, lecz nieurodzonego. Uznanie to staje się skuteczne jednak dopiero z chwilą urodzenia się dziecka i z tą chwilą powstają prawa rodzicielskie. Celem powyższego rozwiązania jest więc zabezpieczenie praw dziecka, jeszcze przed jego narodzeniem, w postaci uniknięcia wątpliwości co do jego pochodzenia.

Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego można również ustanowić na drodze sądowej kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.

Ponadto przewiduje się możliwość uzyskania prawa do roszczeń o zadośćuczynienie i odszkodowanie – z chwilą urodzenia dziecko może także żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem.

Powyższe prawa zostały zawarte w szeregu ustaw krajowych: kodeks cywilny, kodeks rodzinny i opiekuńczy, ale także w przepisach międzynarodowych w tym w art. 55 ust. 4 ustawy Prawo Prywatne Międzynarodowe.